We wschodniej części naszej gminy, nad potokiem Zabratówka, wpadającym do Chmielnika, prawego dopływu Strugu, w pagórkowatej i lesistej okolicy, rozciąga się malownicza wioska - Zabratówka.

Rys historyczny

Nazwa Zabratówka pojawiła się po raz pierwszy dopiero w 1683 roku. Wcześniej obszar tejże wsi należał do Błędowej. Świadczy o tym spór o granice pomiędzy wsią Błędowa Jana Pileckiego a wsią Dylągówka, należącą do Małgorzaty z Dynowa, obecnie bowiem te wsie ze sobą nie sąsiadują.

 Zabratówka była własnością szlachecką. Należała do dóbr tyczyńskich. W czasach, gdy jej nazwa pojawiła się po raz pierwszy w dokumentach dobra te należały do magnackiego rodu Branickich. Po bezpotomnej śmierci ostatniego z rodu, Jana Klemensa Branickiego, wdowa po nim, siostra Stanisława Augusta – ostatniego króla Polski, Izabela z Poniatowskich, dokonała skomplikowanego podziału majątkowego z pobocznymi spadkobiercami. Sobie pozostawiła dożywotnio dobra tyczyńskie (od 1808 r.). Dobra te początkowo dużych rozmiarów, rozpadły się z biegiem czasu na mniejsze posiadłości. W poł. XIX w. (1855 r.) właścicielami Zabratówki byli Marian i Magdalena Odrowąż - Pieniążek, a w 1866 r. – Antoni Oborski. W 1890 r. dobra Zabratówki rozpadły się na trzy mniejsze części, których właścicielami byli: Antoni Oborski (Zabratówka Połanki), Władysław Szymanowski (Zabratówka - część lasu). W 1905 r. posiadłości Zabratówki nadal składały się z trzech części, których właścicielami byli wówczas: Wacław Oborski, Zofia Wallis i „Bank Galicyjski dla h. i p.Krakowie". Pod koniec XIX wieku Zabratówka miała dwa przysiółki: Krzywą i Na Skalnicy. Wsi było wtedy 109 do mieszkalnych.

Na początku XX w. był w Zabratówce drewniany dwór, a obok niego duży folwark składający się z 12 budynków drewnianych. W późniejszym czasie 11 z nich rozebrano. Dwór otoczony był ogrodem i parkiem. W pobliżu znajdowały się dwa stawy i dwie sadzawki. W tym czasie działały- w Zabratówce dwie drewniane karczmy:Harenda i Skalnica, które później zostały rozebrane. We wsi funkcjonował również drewniany młyn wodny. W późniejszym czasie wybudowano na terenie wsi murowaną szkołę. Od swych początków, aż do lat 70-tych XX w. Zabratówka należała do parafii rzymsko-katolickiej w Woli Rafałowskiej.

W 1973 r. została erygowana samodzielna parafia Zabratówka, wydzielona z parafii Wola Rafałowska. Dwa lata wcześniej, w 1971 roku we wsi poświęcony został drewniany kościół p.w. Matki Bożej Różańcowej. Później, w innej części wsi, rozpoczęto budowę nowego - murowanego, którą ukończono w 1988 r.

Zabytki

W Zabratówce 13 obiektów objętych jest ochroną konserwatorską. Są to głównie murowane kapliczki, ale także drewniane domy i zagrody, pochodzące z II poł. XIX w. i początku wieku XX – go.

Najbardziej reprezentatywne są kapliczki z kamienia bądź cegły. W grupie tej można wyodrębnić kilka typów, z których przeważającą część stanowią kapliczki prostopadłościanowe.

W większości są to kapliczki jednokondygnacyjne z pokrytymi dachówką dwuspadowymi daszkami. Prawie wszystkie zwieńczone są metalowym krzyżykiem (lub jego pozostałością). W oszklonych niszach kapliczek najczęściej zobaczyć można różne wizerunki Matki Bożej lub Chrystusa (np. Chrystus Frasobliwy, Chrystus Miłosierny), a w jednej z kapliczek zespół figurek przedstawiających Ś w. Rodzinę.

Najwyższą wartość stanowi rzeźba Matki Boskiej z końca XVIII w. wpisana do rejestru zabytków, umieszczona w jednej z kapliczek, poddana renowacji w 2008 r.

Innym przykładem jest Kapliczka p.w.św. Floriana –znajdująca się obok domu nr 192 w środkowej części wsi, przy głównej szosie biegnącej z północy na południe (Łańcut – Wola Rafałowska – Błędowa Tyczyńska). Wewnątrz znajduje się malowidło olejne przedstawiające św. Floriana, ludowego pochodzenia, oraz mała mensa ołtarzowa.

Jest tutaj także Pomnik Grunwaldu usypany w 1910 r. obok szkoły.

Infrastruktura

Wieś została w całości:

• zgazyfikowana;
• skanalizowana;
• stelefonizowana;

w 2003 roku została gruntownie wyremontowana droga wojewódzka Nr 877 biegnąca przez wieś Zabratówka.

Do większych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na terenie Zabratówki należą:

MEBLO-RAJ „BIS”- Rajzer Maria Zabratówka 209a – zakład stolarski
MEBLO-RAJ – Zabratówka 209a – zakład stolarski

We wsi Zabratówka znajduje się:

• Dom Ludowy;
• Dom Strażaka;
• Szkoła Podstawowa;

W dolinie Zabratówki znajdują się dwa duże zespoły urokliwych śródleśnych stawów. W rejonie tym rosną głównie lasy mieszane z dużym udziałem naturalnych buczyn i jedliny dzikiej. Okoliczne lasy stanowią doskonałe tereny do spacerów.

Autor: admin

Kategoria: Sołectwa

Utworzono: 2023-05-05

To wieś rozciągająca się nad potokiem wpadającym do Chmielnika - prawego dopływu Strugu. Znajduje się ona w pięknej pagórkowato-lesistej okolicy w granicach Hyżniańsko-Gwożnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Początki osadnictwa w Woli Rafałowskiej sięgają czasów bardzo odległych. Świadczą o tym liczne znaleziska archeologiczne. Przykładem może być krzemienny grot, którego pochodzenie datuje się na okres neolitu. Wczesnośredniowieczne grodzisko zaś, jest dowodem, iż osadnictwo na tym terenie jest wcześniejsze niźli ukształtowanie państwa polskiego. Wprawdzie w miejscu domniemanego grodziska nie odnaleziono śladów ani też materiału archeologicznego, ale na jego istnienie wskazywać może nazewnictwo i tradycja miejscowa (część wsi nosi nazwę Grodzisko). Należy zaznaczyć, że stosunkowo niewielki obszar wsi został dotąd poddany systematycznym badaniom powierzchniowym. Dlatego można liczyć się z wystąpieniem w przyszłości ciekawych odkryć archeologicznych.

Rys historyczny

Nieznane są dzieje osadnictwa na tym terenie przez kilka następnych wieków. Pierwsze wzmianki o Woli Rafałowskiej pochodzą z XVI wieku. Interesująca, także dla określenia czasu powstania wsi, jest geneza nazwy - Wola. Wola - z łac. Libera villa - to nazwa darowana wsiom rolniczym pojawiającym się już w I połowie XIII wieku, zasiedlanym przez ludność wolną bądź przybywającą z obcych krajów. Wynikało to z potrzeby zagospodarowywania pustych terenów. Akcja osadnicza nasiliła się po wyprawie króla Kazimierza Wielkiego na Ruś. Niewykluczone, że osiedlała się tu także ludność ruska, która uciekała na zachód ze strachu przed najazdami Tatarów.

Ciekawostką jest fakt, że w wielu dokumentach nazwa wsi pojawia się w różnych formach: Rachfałów, Rafałów, Wola Rafałowska. Wioska ta znajdowała się na obszarze należącym do dóbr tyczyńskich (należy zaznaczyć, że powstała na obszarze wsi Blędowa Tyczyńska). Ich właścicielem był w XV i XVI wieku potężny ród Pileckich herbu Leliwa. Członkowie rodu dbali o rozwój gospodarczy swych dóbr. Pod koniec XVI wieku ostatnia z rodu - Anna Pilecka - poślubiła Krzysztofa ze Stangenbergu Kostkę herbu Dąbrowa. Tym samym dobra tyczyńskie, a wśród nich Wola Rafałowska, przeszły w ręce Kostków.

Anna Pilecka była fundatorką parafii w Woli Rafałowskiej (1587r.).

W kryzysowym dla Kościoła XVI wieku (reformacja) w rejonie Rzeszowa powstała tylko ta jedna parafia, która wkrótce weszła w skład nowo utworzonego dekanatu rzeszowskiego diecezji przemyskiej. Nieznana jest dokładna data wzniesienia pierwszego drewnianego kościoła pod wezwaniem Świętej Trójcy, ale prace przy budowie zakończyły się zapewne przed 1595 rokiem. Świadczy o tym data powstania obrazu w ołtarzu głównym, przedstawiającego Św. Trójcę oraz data konsekracji Kościoła.

W księdze parafialnej odnajdujemy wzmiankę o Tatarach, których widziano tu w 1672 roku. Wówczas to, po zaostrzeniu stosunków Rzeczypospolitej z Turcją, na zupełnie nieprzygotowaną Polskę spadł najazd Turków, Tatarów i Kozaków.

Być może wówczas pojedyncze oddziały tatarskie plądrowały Rzeszowszyznę, w tym dobra tyczyńskie.

U schyłku XVII wieku Wola Rafałowska stała się częścią domeny potężnego rodu Branickich herbu Gryf. Państwo tyczyńskie zajmowało tu miejsce stąd brano ludzi do służby dworskiej, dostarczano produkty do pałacowych spiżarń, nawet transportowano materiały budowlane.

Na początku XIX wieku dominium tyczyńskie zaczęło rozpadać się na mniejsze posiadłości: w pół. XIX w. (1855 r.) właścicielką Woli Rafałowskiej była Anna Mikołajewicz, potem Ignacy Jaworski (1889 r.) i Bolesław Jaworski (1905 r.).

Zamieszkiwali oni drewniany dwór, który wraz z folwarkiem znajdował się w pn -zach. części wsi. W późniejszym czasie budynki dworskie zostały rozebrane. Pozostała tylko nazwa lokalizacyjna określająca pewną część wsi.

W 1891 roku obok starego kościoła wzniesiono nowy, murowany, który w rok później został poświęcony. Konsekracji świątyni dokonał 24 czerwca 1899 roku biskup przemyski Józef Sebastian Pelczar, który w niespełna 100 lat później został wyniesiony na ołtarze jako błogosławiony, przez Ojca Świętego Jana Pawła II.

Warto tu wspomnieć o fakcie, iż stary kościół był wielokrotnie niszczony zwłaszcza w wyniku działań wojennych. Zawsze jednak parafianie odbudowywali go nie szczędząc sił. Później część jego wyposażenia wkomponowano we wnętrze nowej świątyni.

W 1922 roku parafianie zakupili l mórg pola przylegającego do starego cmentarza na założenie nowego. Do dziś istnieje jedynie nowy. Pięć lat później, w firmie Felczyńskich w Przemyślu, zakupiono trzy nowe dzwony, na miejsce zarekwirowanych przez Austrię. Kwotę na zakup nowych dzwonów złożyli parafianie z Woli Rafałowskiej, Zabratówki (która do 1973 roku należała do parafii w Woli Rafałowskiej) oraz rodacy przebywający w Ameryce. Dzwony noszą imiona: największy- Święty Józef, średni - Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny, najmniejszy- Święty Stanisław Kostka.

Nie można pominąć faktu, że tradycje oświatowe w tejże miejscowości sięgają początku wieku.

Już w 1906 roku odbywała się tu regularna nauka. Pięć łat później został oddany do użytku murowany budynek szkolny o dwóch izbach lekcyjnych /po przebudowie w końcu lat 60-tych został on zamieniony na Dom Nauczyciela/, a w grudniu 1966 roku odbyły się pierwsze lekcje w nowo wybudowanej szkole o 6-ciu izbach lekcyjnych. Mieszkańcy Woli Rafaiowskiej zawsze przejawiali dużą aktywność społeczną. Już w okresie międzywojennym, z inicjatywy gospodarzy, powstały: Spółdzielnia Spożywców „Wolanka" zajmująca się prowadzeniem działalności handlowej, Spółdzielnia „Dom Ludowy", która wzniosła budynek dla potrzeb życia gospodarczego i kulturalnego wsi oraz Kasa Gminna zwana Kasą Stefczyka. Działały wówczas: Koło Młodzieży Wiejskiej „Wici", Straż Pożarna, Stronnictwo Ludow;e, Kółko Rolnicze, Koło Kobiet, czytelnia wiejska.

Wioskę ominęły poważniejsze działania wojenne, a terror okupanta nie pociągnął za sobą większych ofiar. Mimo tego okres ten charakteryzował się biedą i zastojem życia społecznego. Po wyzwoleniu ludność ze zdwojoną energią przystąpiła do odbudowy swej miejscowości. Swą działalność reaktywowało Kółko Rolnicze, Straż Pożarna, Spółdzielnia Mleczarska (w 1962 roku przeniesiono ją do Rzeszowa pozostawiając we wsi jedynie punkt skupu mleka), która w budynku Domu Ludowego uruchomiła przetwórstwo mleka.

Po likwidacji gmin zbiorowych, utworzono Gromadzką Radę Narodową w Krzywej z siedzibą w Woli Rafałowskiej. Dla jej potrzeb wzniesiono w 1968 roku budynek, który po utworzeniu gminy i przeniesieniu administracji do Chmielnika, spełniał funkcję lecznicy weterynaryjnej.

Od 1956 roku we wsi działa Biblioteka Publiczna. Początkowo mieściła się ona w mieszkaniu prywatnym, potem w budynku GRN, a od 1974 r. w Domu Ludowym (wcześniej funkcjonował tu sklep, najpierw spółdzielni „Wolanka", a później GS w Błędowej Tyczyńskiej - obecnie GS prowadzi działalność handlową w pawilonie, który wybudowano w 1966 roku).

To przekrojowy rys o historyczny. Nie da się jednak zaprzeczyć, że bogata historia pozostawia równie cenne i fascynujące zabytki.

Zabytki

Najważniejszym z zabytków w Woli Rafałowskiej jest Kościół parafialny P. W. Św. Trójcy. Został wzniesiony w 1891 roku, na miejscu starego, drewnianego, pochodzącego z końca XVI w. (1595) i konsekrowany w 1899 roku. W roku 2008 Kościół został wpisany do rejestru zabytków.

W świątyni na szczególną uwagę zasługuje późnorenesansowy ołtarz z 1613 roku. Skonstruowany został w formie tryptyku o nieruchomych skrzydłach opatrzonych herbami Półkozic i Odrowąż. Centralną część stanowi obraz Świętej Trójcy. W II kondygnacji ołtarza widzimy obraz przedstawiający scenę odnalezienia Krzyża. W medalionie szczytowym obraz Wniebowstąpienia, zaś w arkadach bocznych I kondygnacji wizerunki Św. Wojciecha z fundatorem i Św. Stanisława. Pod obrazami owalne popiersie Zachariasza i Św. Anny. W medalionach nierozpoznany święty i Św. Franciszek, zaś w medalionach w kondygnacji Św. Anna Samotrzecia i Św. Zofia z 3 córkami.

Ołtarz ten pochodzi z pierwszego drewnianego kościoła.

Powstanie środkowej części, przedstawiającej Św. Rodzinę w Nazarecie, szacowane jest na wiek XIX, skrzydła boczne to obrazy: (skrzydło prawe: awers - Św. Zofia z 3 córkami i Św. Elżbieta, rewers - Św. Urszula i Św. Otylia; skrzydło lewe: awers Św. Magdalena i Św. Helena, rewers: Św. Apolonia i Św. Agnieszka).

W kościele znajduje się też rokokowy feretron z II połowy XVIII wieku z obrazami Św. Trójcy i Wniebowzięcia Matki Bożej oraz Krucyfiks z XVIII wieku. Warto również wspomnieć tu o rzeźbie przedstawiającej postać Madonny, wykonanej z piaskowca, a wzniesionej na miejscu dawnego Kościoła. Czas jej powstania jest bliżej nie znany, szacowany jednak na lata 1895-1930. U podstawy jej postumentu wmurowana jest marmurowa płyta z napisem: "Królowo Korony Polskiej Módl Się Za Nami".

Na terenie zespołu plebańskiego odnajdziemy jeszcze inne zabytki, a mianowicie 4 dęby szypułkowe, które chronione są jako pomniki przyrody, oraz 2 klony – jawory, stanowiące pozostałości parku dworskiego. Swoistą pamiątką jest także żuraw studzienny używany do dziś.

W Woli Rafałowskiej istnieje, oprócz Kościoła, 8 obiektów objętych ochroną konserwatorską. Są to głównie kapliczki przydrożne oraz domy, a także Dom Ludowy Kasa Stefczyka, będący w użytkowaniu Gminy Chmielnik.

Infrastruktura

Dynamiczny rozwój wsi nastąpił w latach 90-tych ub. wieku. Miejscowość została wyposażona w sieć gazową, kanalizacyjną, telefoniczną.

Funkcjonuje tutaj:

• Szkoła Podstawowa im. Stefana kard. Wyszyńskiego w Woli Rafałowskiej
• Dom Strażaka
• Filia Gminnej Biblioteki Publicznej
• Świetlica młodzieżowa
• Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Wsi Wola Rafałowska „Nasza Wola”
• Zakład Aktywności Zawodowej dla osób niepełnosprawnych powstały w 2007 r.

Podmioty prowadzące tutaj działalność gospodarczą to:

REWA SPÓŁKA Z O.O z siedziba w Woli Rafałowskiej 212A zajmująca się produkcją systemów oddymiających oraz
liczne placówki usługowe i handlowe.

Planuje się tutaj stworzyć miejsce pozyskiwania energii odnawialnej i wybudowanie

Autor: admin

Kategoria: Sołectwa

Utworzono: 2023-05-05

Nad potokiem Chmielnik, wypływającym z hussowskiego lasu, płynącym głębokimi leśnymi parowami, pomiędzy urodzajnymi polami i wiejskimi zagrodami, wpadającym z prawego brzegu do Strugu, w urokliwej pagórkowatej okolicy rozciąga się Błędowa Tyczyńska - wioska należąca do naszej Chmielnickiej gminy.

Rys historyczny

Pierwotnie Błędowa Tyczyńska zajmowała znacznie większy obszar niż obecnie Na jej terenie powstała w późniejszym czasie Wola Rafałowska - XVI w.

Pierwsza wzmianka o Błędowej Tyczyńskiej pochodzi z XVw (1450-1438-data dokumentu jest niepewna). Była ona własnością szlachecką w XV i XVI w. Należała do możnego rodu Pileckich. Kiedy ostatnia z rodu, Anna Pilecka, poślubiła Krzysztofa ze Stangenbergu Kostkę herbu Dąbrowa (ok. 1585 r.), dobra tyczyńskie, do których należała Błędowa Tyczyńska, przeszły w ręce Kostków. Po bezpotomnej śmierci Katarzyny Zofii z rodu Kostków, jej matka testamentem z 6 lipca 1646 r., zapisała dobra tyczyńskie (m. in. Błędowa T. Chmielnik, Wolę Rafałowska) swym krewnym Działyńskim herbu Ogończyk.

Do dóbr tych mieli także pretensje krewni Kostków Braniccy herbu Gryf. W 1670 r. Jan Klemens Branicki, marszałek nadworny, najechał zbrojnie dobra tyczyńskie odbierając je Michałowi Działyńskiemu. Po latach sporów prawnymi posiadaczami tychże ziem stali się Braniccy. Po bezpotomnej śmierci ostatniego z rodu, wdowa po nim - Izabela z Poniatowskich - siostra ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego, musiała dokonać dość kłopotliwego podziału majątku. Dla siebie pozostawiła dożywocie na dobrach tyczyńskich.

Z biegiem czasu następowało rozdrobnienie tegoż majątku. W pół. XIX w. wschodnia część dóbr tyczyńskich (m. in. Błędowa Tyczyńska, Chmielnik) przeszła w ręce rodziny Szymanowskich. W 1855 r. właścicielem Błędowej Tyczyńskiej był Maurycy Szymanowski, a następnie Władysław Szymanowski (l886 r.), Jadwiga Szymanowska i Józef Kranz (1890 r), Karol i Adela Wysoccy (1905-1910 r.). Od 1911 r. Błędowa Tyczyńska była własnością Bolesława Jaworskiego, który mieszkał tu jeszcze w 1959 roku.

Od początku swego istnienia Błędowa Tyczyńska należała do parafii rzymsko-katolickiej w Chmielniku. Właściciel Błędowej,- Jan Pilecki, uposażył kościół parafialny w Chmielniku dla obu tych wsi, nadał plebanowi dziesięcinę z ról sołtysów w obydwu wsiach. Warto wspomnieć, iż wzmianki o sołtysie świadczą o tym, że Błędowa Tyczyńska była wsią na prawie niemieckim.

Już przed drugą wojną światową podjęto starania o budowę kościoła w Błędowej. Niestety wybuch wojny spowodował chwilowy zastój. Do myśli tej powrócono jednak tuż po zakończeniu działań wojennych. Pierwotnie kościół miał być budowany na pograniczu Błędowej i Zabratówki, później plany lokalizacji zmieniono.

Dwa lata później poświęcono kamień węgielny. Błędowa stała się samodzielną parafią, wydzieloną z parafii Chmielnik. W 1960 r. poświęcony został kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Królowej Polski i Ś w. Jana Kantego.

Wybudowano wówczas także plebanię.

Już na początku XVI w. wieś była nieźle zagospodarowana - miała 11 łanów, karczmę z browarem i młyn. Ucierpiała jednak podczas najazdów tratarskich oraz wojen szwedzkich (XVI-XVII w.)

Zapewne w I pół. XIX w. w Błędowej wzniesiono dwór. Usytuowany został na wzniesieniu, w otoczeniu sadu, na północ od odcinka z Chmielnika do Zabratówki, przy skrzyżowaniu z drogą polną do Krzywej. Wybudowano go z cegły na kamiennym fundamencie, na planie prostokąta, z drewnianym gankiem od zachodu, zajmującym całą szerokość elewacji. Warto wspomnieć, że taki styl architektoniczny (kamienna podmurówka, plan prostokąta) był typowym dla tejże miejscowości w początkach wieku. Świadczą o tym liczne, dotąd funkcjonujące, budynki mieszkalne. W 1959 r. ówczesny właściciel Błędowej, Bolesław Jaworski, sprzedał dwór Spółdzielni Zdrowia w Rzeszowie z przeznaczeniem na Izbę Chorych. W 1962 r. przeznaczono go rozebrać.

W połowie XIX w. oprócz folwarku była w Błędowej drewniana karczma zwana Skalnicą (od nazwy okolicy) i leśniczówka.

Z biegiem lat wieś rozwijała się. systematycznie przybywało mieszkańców.

W 1950 r. rozpoczęła swą działalność poczta, w latach 60-tych powstała piekarnia, od 1961 r. kursują do Błędowej autobusy PKS, wybudowano Dom Ludowy (1950 r.), założono Kółko Rolnicze. Również w latach 60-tych z funduszu społecznego, przy dużym zaangażowaniu mieszkańców wsi, wzniesiono w Błędowej Ośrodek Zdrowia. W 1976 r. rozpoczęto budowę remizy OSP.

Początku wieku sięga działalność oświatowa w Błędowej. W 1910 r. mieszkańcy wsi zakupili teren pod budowę szkoły za bardzo wysoką wówczas kwotę 800 zł (3/4 morga). Szybko przystąpiono do prac budowlanych. l września 1911 roku w murach szkoły rozpoczęła się nauka (i trwała jeszcze w 1990 r.). W 1978 r. oddano do użytku nowy budynek szkolny. Uroczystego poświęcenia dokonał 6 marca 1995 r. ks. Bp. Edward Białogłowski. Za swego patrona szkoła obrała Św. Jana Kantego. Nadanie imienia odbyło się na sesji Rady Gminy 28 kwietnia 1998 r.

Zabytki

W Błędowej Tyczyńskiej istnieje 11 obiektów objętych ochroną konserwatorską. Są to głównie domkowe, murowane kapliczki przydrożne oraz zagrody, datowane na początek XX w. Przykładem może być Kapliczka p.w. Matki Boskiej – koło domu nr 91

Znajduje się ona we wschodniej części skupiska zabudowy wsi, po zachodniej stronie drogi wojewódzkiej. Powstała w I ćw. XX w. Zbudowano ja na planie kwadratu na niewielkiej skarpie nad drogą. Wewnątrz znajduje się gipsowa figura Matki Boskiej. Jest to kapliczka murowana, typowa dla regionu.

Infrastruktura

Dzisiaj Błędowowa Tyczyńska to wieś gdzie jest:

• pełna gazyfikacja;
• kanalizacja;
• Szkoła Podstawowa im. św. Jana Kantego;
• Oddział Banku Spółdzielczego;
• Poczta;
• Filia Biblioteki Gminnej;
• Ośrodek zdrowia;
• Punkt konsultacyjny do spraw uzależnień i pomocy rodzinie;
• Siedziba Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”;
• Placówki handlowe i usługowe

Wieś Błędowa Tyczyńska, to wieś z czystym klimatem i pięknym terenem.

Autor: admin

Kategoria: Sołectwa

Utworzono: 2023-05-05

Rys historyczny

Początki powstania Chmielnika nie są znane .Na podstawie zachowanych zapisów można przypuszczać, że wieś posiada starą metrykę. Pierwsza wzmianka pochodząca z 1419 roku, mówi o Nicolau Laurinie – plebanie z Chmielnika, który był współzałożycielem bractwa kapłańskiego dla włości rzeszowskiej i tyczyńskiej. Płynie stąd wniosek, że już wtedy Chmielnik był wsią dużą, skoro znajdował się w nim kościół. Wieś rządziła się prawem niemieckim. Od czasów historycznie nam znanych wieś wchodziła w skład tzw. państwa tyczyńskiego. Jako wieś prywatna, Chmielnik należała do Pileckich, Kostków, i Branickich Po rozpadzie dóbr tyczńskich w połowie XIX wieku, tutejszy majątek był w posiadaniu Szymanowskich, a później Wallisów, Branickich i Kłapowskich.

Brannicy byli dobrymi gospodarzami i dbali o swoje włości nawet będąc daleko od nich. Ich zasługą jest m.in., gruntowne uporządkowanie administracji tych dóbr. W czasach Branickich Chmielnik doczekał się nowego kościoła - w miejsce starego drewnianego, zniszczonego podczas najazdu Tatarów 1624 r. wzniesiono go w 1742 r. z inicjatywy proboszcza chmielnickiego, Stanisława Wacławskiego. W 1753 biskup przemyski, Wacław Sierakowski, dokonał konsekracji świątyni, która funkcjonuje do dziś, będąc miejscem szczególnego kultu Matki Bożej Łaskawej. Na przestrzeni lat dokonywano pewnych zmian i remontów w kościele – m.in. dobudowano nowe nawy boczne (1951-58). W pierwszej poł. XVIII obok Kościoła wybudowano murowaną dzwonnicę (dwukondygnacyjną na planie kwadratu, o narożnikach ujętych w pilastry). Do parafii w Chmielniku od początku swego istnienia należała również Błędowa Tyczyńska. Oddzieliła się ona dopiero w 1958 roku.

Wieś rozwijała się bardzo dynamicznie. Nie omijały jej jednak epidemie, klęski, wojny, które tragicznie zaważyły na losach mieszkańców z powodu drewnianej zabudowy, szczególnie dotkliwe w skutkach były pożary. Docierali tu Tatarzy, niszcząc to co stanęło na ich drodze. Najbardziej dotkliwy dla Chmielniczan był najazd z 1624 roku, wtedy to spłonął kościół.

W poł. XIX wieku w Chmielniku oprócz kościoła parafialnego z murowaną dzwonnica był duży folwark plebański (11 budynków drewnianych), drewniana karczma, drewniany młyn wodny, dwór i folwark dworski (1 budynek murowany i 9 drewnianych, a także murowana kapliczka). W 1880 r. była też kasa pożyczkowa gminna. W 1889 r. były już w Chmielniku dwie murowane kapliczki na rozstajach dróg i krzyż przydrożny przy drodze do Malawy.

Po wojnie wieś znacznie się rozbudowała, rozwinęła gospodarczo i kulturowo. W 1973 roku została siedzibą władz nowo utworzonej gminy.

Zabytki

Kościół parafialny p.w. św. Bartłomieja

Obecny kościół wzniesiony został na miejscu starego drewnianego, pochodzącego z XV w., z inicjatywy Stanisława Wacławskiego proboszcza chmielnickiego w 1742 r. Poświęcony został w 1753 r. Jest to kościół barokowy z licznymi późniejszymi dodatkami. Jest on orientowany, murowany z kamienia i cegły, potynkowany. Pierwotnie był jednonawowy, na rzucie prostokąta z prezbiterium równej wysokości i szerokości, zamknięty półkolistą absydą.

W nawie ma sklepienie kolebkowe z lunetami, a w prezbiterium oddzielonym łukiem tęczy) krzyżowe. Ściany podzielone są pilastrami z belkowaniem, na ścianach nawy pełnym, przełamującym się w łukach koszowych nad oknami, a w prezbiterium ograniczonym do gzymsu. Barokowy chór muzyczny wsparty jest na 2 kolumnach.

Cudowny obraz Matki Boskiej Łaskawej

Z pożogi tatarskiej ocalał łaskami słynący obraz Matki Boskiej Łaskawej, stanowiący ozdobę obecnej świątyni, koronowany w 1997 roku. Obraz malowany na płótnie umocowanym na desce, pochodzi przypuszczalnie z I poł. XVI. W późniejszym okresie nadano mu formę ikony. Dopiero podczas konserwacji przeprowadzonej w 1995 roku usunięto przemalowania, przywracając obrazowi pierwotne cechy. Obraz otoczony przez mieszkańców i pielgrzymów szczególną czcią i szacunkiem.

Pasmo Marii Magdaleny

Zwiedzając teren Chmielnika nie można ominąć takich miejsc jak: pasmo Marii Magdaleny (394 –395m). W paśmie tym, tuż nad Chmielnikiem wyróżnia się Kozia Góra (368m).

W zakamarkach Magdalenki leżą przysiółki o nazwach: Wielkopolska, Rzym, Ukraina i Grodzisko. Urocza rzeźba terenu porozdzielane dolinkami licznymi strumieniami, pokryte jarami parowami.. gdzie latem pachną piękne kwiaty i zioła, gdzie jest spokój i cisza.

Okolice te rozsławił przysiółek Rzym. Niegdyś bardzo licznie zamieszkiwany, dziś niestety coraz mniej. Podobno był tu taki zwyczaj wybierania raz do roku miejscowego „papieża”, tu zwanego papiżem.

Infrastruktura

Chmielnik to miejscowość z bardzo dobrze rozwiniętą infrastrukturą techniczną. Funkcjonuje tutaj kanalizacja i własną biologiczno-chemiczna oczyszczalnię ścieków typu LEMNA.

Wieś jest w całości zgazyfikowana. Wodociąg zasilany z dwóch studni głębinowych 60m znajduje się w części centralnej miejscowości. Planuje się jego rozbudowę i przyłączenie ponad 200 gospodarstw. Pozostała część gminy korzysta z własnych ujęć wody (najczęściej są to studnie kopane). Sołectwo ma bardzo dobre połączenie komunikacyjne z najbliższymi miastami: Rzeszowem, Tyczynem, Łańcutem. Od kilku lat obserwuje się tutaj dynamiczny rozwój mieszkalnictwa jednorodzinnego. Wzrasta liczba przybywających do nas mieszkańców.

Wieś posiada bardzo dobrze rozwiniętą sieć placówek oświatowych:

• 3 szkoły podstawowe
• Gminna Biblioteka Publiczna
• Świetlica socjoterapeutyczna

Funkcjonują tutaj również:

• Oddział Banku Spółdzielczego w Tyczynie
• Rewir Dzielnicowych Komisariatu Policji w Tyczynie
• Poczta
• Apteka
• Gminny Ośrodek Zdrowia
• Dom Pomocy Społecznej
• Ochotnicza Straż Pożarna
• Liczne placówki handlowe, usługowe itp.

Do największych podmiotów gospodarczych w Chmielniku należą:

• „Chmielnik Zdrój” S.A. zajmująca się produkcją i sprzedażą wody mineralnej, dostarczaniem do mieszkań wiejskiego chleba oraz warzyw.
• REWA Sp. z o.o produkująca systemy oddymiające.
• METALFORM z siedzibą w Chmielniku zajmujący się przetwórstwem tworzyw metalowych i sztucznych
• POK-TER ZPHU Tapicerstwo samochodowe - zajmujący się głównie tapicerką samochodową
• ZAKŁAD STOLARSKI - Jerzy Cyrul

W latach 1925 – 1930 Spółka Węglowo-Naftowa „Chmielnik” prowadziła tu wiercenia poszukiwawcze ropy naftowej. Zamiast ropy w odwiercanym szybie znaleziono wodę mineralną – solankę, mającą wysokie wartości lecznicze.

Autor: admin

Kategoria: Sołectwa

Utworzono: 2023-05-05